29 grudnia 1942 r. w Białowoli na Zamojszczyźnie w odwecie za pomoc udzieloną partyzantom niemiecka ekspedycja karna wymordowała 52 osoby, w tym 22 kobiety i 12 dzieci. Dziś mija 75. rocznica tego tragicznego wydarzenia.
Akcja wysiedleńcza na Zamojszczyźnie przeprowadzana jesienią i zimą 1942 r. spotkała się z silnym oporem ze strony miejscowej ludności, która masowo szukała schronienia w lasach i organizowała samoobronę. Z pomocą mieszkańcom wsi przychodziły oddziały partyzanckie, które w ramach tzw. powstania zamojskiego prowadziły akcje przeciwko niemieckim osiedleńcom i wspierającemu ich wojsku.
Z wiosek sąsiadujących z Białowolą okupanci utworzyli dobrze broniony pas zasiedlony kolonistami niemieckimi. Po stronie polskiej powstały wówczas grupy bojowe, które uczestniczyły w akcjach przeciwko kolonistom. Jeden z takich ataków miał miejsce w miejscowości Lipsko, gdzie partyzanci zabili kilku osadników niemieckich i spalili kilkanaście domów.
29 grudnia 1942 r. do Białowoli przybyła niemiecka ekspedycja karna z zamiarem dokonania odwetowej pacyfikacji. Większość mieszkańców uciekła wcześniej z wioski, na miejscu pozostali przede wszystkim starcy i kobiety z dziećmi. Niemieckie patrole chodziły po wsi i spędzały mieszkańców do szkoły, gdzie odbywała się selekcja.
Wybranych wyprowadzano rodzinami lub piątkami na boisko szkolne i na oczach pozostałych mieszkańców zabijano seriami z karabinów maszynowych. W razie potrzeby dobijano strzałem w głowę. Wieczorem Niemcy opuścili wioskę, biorąc ze sobą żywy inwentarz oraz inne zrabowane mienie.
Tego dnia zamordowano w sumie 52 osoby, w tym 22 kobiety i 12 dzieci. Cztery miesiące po grudniowej tragedii, w kwietniu 1943 r. w Białowoli rozstrzelano jeszcze 7 osób, w tym 3 mieszkańców wsi oskarżonych o przynależność do partyzantki.
Ciała ofiar grudniowej pacyfikacji złożono w zbiorowej mogile, nad którą stoi pomnik z listą zamordowanych upamiętniający tragedię.
Źródło: Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981
fot: martyrologiawsipolskich.pl
